Heiligdom van St. Gerlach - Langs Heilige Huizen

Eind 18e eeuw opgeheven volgens een decreet van keizer Josef II van Oostenrijk waartoe deze enclave behoorde.
In de 19e eeuw verkocht aan - en bewoond door landadel. De erbij behorende kerk werd aan de gemeente Houthem geschonken die haar aan de parochie ter beschikking stelde. In de jaren negentig van de vorige eeuw is het in verval geraakte complex van de ondergang gered door een kostbare restauratie.
Bij het betreden van het heiligdom via het kerkhof vanuit de Onderstestraat (ingang rechts van de kerk) komt men eerst in een atrium, een voorruimte waarin een devotieplek is ingericht met beelden van de H. Gerlachus en de H. Maagd Maria. Deze ruimte met glazen dak vormt een visuele afscheiding tussen de monumentale kerk van St. Gerlach en de tijdens de restauratie eind jaren negentig nieuw gebouwde kapel. In de tegen de kerk aanliggende zuidgang van de kruisgang bevindt zich een schatkamer en een ontvangstruimte voor bezoekers in de kapittelskamer, ten westen van de kruisgang. Via de uitgang bij de kapittelskamer komt men in het overige gedeelte van het stift, dat nu tot Hotel-Restaurant Château St. Gerlach behoort.

Ook uitvoering van de hardstenen vloer die in dit gedeelte gefrijnd is en in de rest van de ruimte gezoet, ondersteunt de visuele afscheiding. Aan het uiteinde aan de noordzijde bevindt zich een bronzen beeld van Gerlachus, naar een ontwerp van Ru de Vries. In de oostelijke zijwand zijn 7 smalle ramen aangebracht. In de 14 vierkante nissen staan roestvrij stalen kruisen, symbolisch voor de kruiswegstaties. De vlakke zoldering wordt geaccentueerd door een cassetteplafond. In de westelijke (buiten)muur bevinden zich vijf raamnissen. De noordwand bevat een halfronde apsis, die goudkleurig geschilderd is. Het hardstenen altaar en het roestvrij stalen priesterkoormeubilair zijn eveneens ontworpen door Jos Hamers. Het tabernakel is een ontwerp van Bert Kreijen.